नेपालमा अझै ५० प्रतिशत बाल क्यान्सर बिरामी उपचारको पहुँच बाहिर छन्। बर्सेनि एक हजार ५०० हाराहारीमा यस्ता बिरामी हुने र तीमध्ये आधामात्रै उपचारका पहुँचमा आउने जनाइएको छ।
बिपी कोइराला मेमोरियल क्यान्सर अस्पतालले देशभरका १२ क्यान्सर परीक्षण हुने अस्पतालको तथ्यांक संकलन गर्दै आएको छ।
अस्पतालका बाल क्यान्सर रोग विशेषज्ञ डा कृष्णसागर शर्माले बर्सेनि ७५० हाराहारीमा बाल क्यान्सर मात्रै उपचारका पहुँचमा आउने गरेको जानकारी दिए।
उनले भने, ‘विश्वको तथ्यांक र नेपालको जनसंख्यालाई हेर्दा नेपालमा बर्सेनि एक हजार ५०० हाराहारी नयाँ बाल क्यान्सरका बिरामी हुने हुनुपर्छ।’
तीमध्ये आधा मात्रैले उपचार पाएको जनाउँदै उनले कैयौंका संख्यामा अन्य कारणबाट मृत्यु भएको देखिए पनि क्यान्सर पत्ता नलागेको हुनसक्ने जानकारी दिए।
अस्पतालका उपनिर्देशकसमेत रहेका डा शर्माले भने, ‘बच्चा ज्वरोलगायत अन्य कारणबाट मृत्यु हुन्छ, परीक्षण नहुँदा उनीहरूको क्यान्सर भएर मृत्यु भएको पनि हुनसक्छ।’
कतिपयले क्यान्सर हो भन्ने थाहा पाएपछि उपचार नै नगरी घरमा राख्ने गरेको उनको भनाइ छ।
‘समयमै उपचार गरे क्यान्सर निको हुन्छ’ भन्ने सन्देश प्रवाह गर्न सकेमा बिरामी अस्पतालसम्म आइपुग्ने उनले जानकारी दिए।
नेपालमा अहिले १२ जनामात्र बाल क्यान्सर विशेषज्ञ छन्।
उनले विशेषज्ञ चिकित्सकको सङ्ख्या बढाउन, मेडिकल कलेज र ठूला अस्पतालमा उपचार गर्नुपर्ने सुझाव दिए। उनले भने, ‘प्रादेशिक सरकारी अस्पतालमा यो सुविधा उपलब्ध गराउनुपर्छ।’
उनका अनुसार चितवन र काठमाडौंमा मात्रै बाल क्यान्सरको उपचार हुने गरेको छ।
१० लाख बालबालिकामध्ये एक सयदेखि १५० जनामा क्यान्सर हुने गरेको जनाउँदै उनले समयमै पत्ता लगाएर उपचार गरे धेरैजसो बाल क्यान्सर निको हुने बताए।
उनले भने, ‘सुरूमै शंका गरेर रोग छिटो पत्ता लाग्छ, छिटो पत्ता लाग्यो भने धेरैजसो बच्चाको क्यान्सर निको हुन्छ। धेरैजसो बच्चाको क्यान्सर ७५ प्रतिशत हाराहारी निको हुने गरेको छ।’
वयस्क र वृद्धको भन्दा बालको क्यान्सर धेरै निको पार्न सकिने उनको भनाइ छ।
उपनिर्देशक डा शर्माले भने, ‘बाल क्यान्सर उपचार निःशुल्क गर्नेतर्फ राज्यले ध्यान दिनु जरूरी छ।’
नेपालमा नभएका सेवा सुविधा र प्रविधि नेपालमा भित्र्याउने र चिकित्सकलाई साधनस्रोत सम्पन्न बनाउन सकियो भने बाल क्यान्सर रोगको उपचार सहज हुने उनको भनाइ छ।
अस्पतालकी बाल क्यान्सर रोग विशेषज्ञ डा निभा तिवारी समयमा उपचारमा ल्याउन सकेमा ९० देखि ९५ प्रतिशत बाल क्यान्सर निको हुने जानकारी दिन्छिन्।
बच्चामा क्यान्सर रोग पूर्ण रूपमा रोकथाम गर्न सहज नभए पनि विषादीयुक्त खानेकुरा रोक्न सकेमा घटाउन सकिने उनको भनाइ छ। बच्चाहरूमा रगत, हड्डी, दिमाग, ग्रन्थी लगायतमा क्यान्सर हुने गरेको उनको भनाइ छ।
जनचेतनाको अभावमा बच्चाको क्यान्सर उपचारका लागि अस्पताल आउने क्रम कम भएको जनाउँदै डा तिवारीले भनिन्, ‘विद्यालयको पाठ्यक्रममा बालबालिकालाई बाल क्यान्सरका बारेमा पढाउनुपर्छ।’
गाउँ-गाउँमा स्क्रिनिङ क्याम्प गर्ने, पर्चा पम्प्लेट बाँड्ने जस्ता जनचेतनामूलक कार्य गर्न सकेमा धेरैलाई उपचारको पहुँचमा ल्याउन सकिने उनको भनाइ छ।
अहिले अस्पतालमा धेरै बच्चा अन्तिम अवस्थामा आइपुग्ने गरेको जनाउँदै उनले रोगको लक्षणको बारेमा व्यापक प्रचारप्रसार गर्नुपर्ने बताइन्।
बिरामी हुँदा फार्मेसीमा औषधि किनेर खाने प्रचलनका कारण धेरैको रोग पहिचान गर्न ढिलो हुने गरेको उनले जानकारी दिइन्।
लामो समयसम्म ज्वरो आउने, शरीरमा गिर्खा देखिने, सुनिने, निल डाम, बिमिरा, धब्बा देखिने, शरीरका कुनै एक भागमा लामो समयसम्म सुन्निने, निको नहुने जस्ता लक्षण क्यान्सरका हुनसक्ने उनको भनाइ छ। पेट फुल्ने, टाउको दुख्ने, निन्द्रा नलाग्ने, लामो समयसम्म अनियन्त्रित तरिकाले वान्ता हुने जस्ता लक्षण क्यान्सरका हुने डा तिवारीले जानकारी दिइन्।
