निर्वाचन आयोगको पछिल्लो तथ्याङ्क अनुसार काठमाडौंभन्दा मोरङमा ४१ हजार ३ सय २२ बढी मतदाता छन्।
तर काठमाडौंमा १० निर्वाचन क्षेत्र हुँदा मोरङमा भने ६ वटा मात्र निर्वाचन क्षेत्र छन्।
पछिल्लो मतदाता नामावली अनुसार काठमाडौंमा ६ लाख ३ हजार ४ सय ६० मतदाता छन्। यहाँ २०७० सालमा पनि १० निर्वाचन क्षेत्र थियो। निर्वाचन क्षेत्र निर्धारण आयोगले अहिले पनि काठमाडौंमा १० क्षेत्र कायमै गरेको छ।
तर, ६ लाख ४४ हजार ७ सय ८२ मतदाता रहेको मोरङमा भने मतदाता धेरै हुँदा पनि काठमाडौंभन्दा ४ क्षेत्र कम छ। मोरङमा २०७० सालको निर्वाचनमा ९ निर्वाचन क्षेत्र थिए। तर निर्वाचन क्षेत्र निर्धारण आयोगले घटाएर अहिले ६ क्षेत्र बनाएको छ।
कसरी त्यस्तो सम्भव भयो ?यस्तो 'अन्याय' मोरङलाई मात्र भएको होइन। काठमाडौंकै हाराहारी मतदाता रहेको झापामा पनि ५ निर्वाचन क्षेत्र मात्र छन्। काठमाडौंमा भन्दा झापामा केवल १८ हजार २ सय ९४ मतदाता कम छन्। झापामा कूल ५ लाख ८५ हजार १ सय ६६ मतदाता छन्। झापामा २०७० सालमा ७ निर्वाचन क्षेत्र थिए।
किन मतदाता धेरै हुँदा पनि निर्वाचन क्षेत्र घट्यो त?त्यतिबेला निर्वाचन क्षेत्र निर्धारण आयोगमा रहेका माधव अधिकारी मतदाताको सट्टा जनसंख्याको आधारमा निर्वाचन क्षेत्र निर्धारण गर्दा फरक देखिएको बताउँछन्।
२०६८ को गणना अनुसार काठमाडौंको जनसंख्या १७ लाख ४४ हजार २ सय ४० थियो। तर, मोरङमा भने ९ लाख ६५ हजार ३ सय ७० मात्र थियो। गणनामा ठूलो जनसांख्यिक अन्तरले क्षेत्र निर्धारण प्रभावित भएको देखिन्छ।
संविधानले नै जनसंख्याका आधारमा निर्वाचन क्षेत्र निर्धारण गर्नु भनेका कारण मतदाताको संख्यासँग आयोगको सम्बन्ध नभएको अधिकारीले तर्क गरे।
यद्यपी अहिले गरिएको निर्वाचन क्षेत्र निर्धारण हतारको काम भएकाले पुनरावलोकन गर्नुपर्ने उनको पनि धारणा छ।
‘२१ दिनमा गरिएको क्षेत्र निर्धारण वैज्ञानिक हुन सक्दैन,’ अधिकारी भन्छन्, ‘नयाँ जनगणना पछि पुन: क्षेत्र निर्धारण गर्नु उपयुक्त हुन्छ।’
त्यसो त संविधान अनुसार निर्वाचन क्षेत्र निर्धारण अब २०वर्षपछि मात्र हुनसक्छ। तर, अधिकारी संविधान संशोधन गरेर भए पनि पुन: निर्धारण गर्न आवश्यक देख्छन्। हाल नेपालमा १ सय ६५ निर्वाचन क्षेत्र छन्। यसअघि २०७० मा नेपालमा २ सय ४० निर्वाचन क्षेत्र थिए।
