अन्तर्वार्तानेपाल प्रहरीका नवनियुक्त महानिरीक्षक सर्वेन्द्र खनालसँग सेतोपाटीका प्रकाश ढुंगाना र अशेष अधिकारीले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश : नागरिकसँग हरेक दिन प्रत्यक्ष सम्बन्ध रहने नेपाल प्रहरीको महानिरीक्षकको जिम्मेवारीलाई कसरी लिनु भएको छ?मुलुकको अहम् जिम्मेवारी र गहन दायित्व बोकेको संगठनको प्रमुख हुँदा अझ बढी जिम्मेवारीबोध भएको छ। अब प्रहरी कर्मचारीसँगै नेपाल सरकार, गृह मन्त्रालय, विभिन्न निकाय र नागरिकसँग समन्वय गरी अघि बढ्नु पर्ने भएको छ।
जिम्मेवारी बहन गर्दा काँधमा नेपाली नागरिकको सुरक्षा राखेर गुण्स्तरीय सेवा प्रदान गर्छु भन्ने विश्वास छ।
देश नयाँ संरचनामा गएकाले हाम्रासामू पनि केही चुनौती छन्। नयाँ संरचनाअनुसार कार्यविधि बनाएर नेपाल प्रहरीलाई पनि सोही संरचनामा लैजानु पर्नेछ। असहज परिस्थिति आउन नदिने वातावरण निर्माण गर्नु पर्नेछ। यसमा अलि बढी सजगताको खाँचो छ।
तपाईं प्रहरी प्रमुख भएपछि संगठनभित्र र आमनागरिकले के फरक अनुभूति गर्न पाउँछन्?अहिले मुलुकमा ऐतिहासिक परिस्थिति निर्माण भएको छ। प्रधानमन्त्रीदेखि गृहमन्त्रीज्यूसम्मको स्पष्ट दृष्टिकोण आएको छ। सरकार 'सम्मृद्ध नेपाल, सुखी नेपाली' अभियानमा अघि बढेको छ।
गृह संरचना सुधारअन्तर्गत आएको ८२ बुँदेमा नगरी नहुने केही काम छन्। तिनलाई पूरा गर्छु। त्यसले प्रहरी संगठनमा केही सकारात्मक प्रभाव पार्नेछ।
नागरिकले अहिले उच्च गुणस्तरको प्रहरी संगठन खोजेका छन्। म देशको आवश्यकता अनुसारको प्रहरी संगठन बनाउन प्रयास गर्नेछु।
अहिले काम गर्न वातावरण छ, सरकारको स्पष्ट निर्देशन पनि आएको छ। मेरो आफ्नो चाहना पनि त्यही अनुसारको छ। म परिणाम उन्मुख नतिजा ल्याउने पक्षमा छु।
प्रहरीलाई काम गर्दा राजनीतिक दबाब पनि आइरहन्छ। पहिला काम गर्दा यहाँले त्यस्ता दबाबलाई पाखा लगाउनुहुन्थ्यो भनिन्छ। अब पनि यस्ता दबाबलाई पाखा लगाएरै काम गर्नुहुन्छ कि, सम्झौता गर्नुहुन्छ? किनकीआइजी नियुक्ति आफैंमा राजनीतिक निर्णय हो। विगतमा काम गर्दा राजनीतिक दबाबहरू आउँथे। अहिले सरकार प्रमुखबाट प्रष्ट रूपमा न्यायसंगत, दृढताका साथ र दायाँबायाँ जाने ठाउँ छैन भन्ने कुरा आएकोले त्यो असहज परिस्थिति हुन्छ भन्ने मलाई छँदै छैन्। विगतमा जुन किसिमका कुरा भए त्यसलाई पनि पार गरेर आइयो। व्यक्तिगत रूपमा मैले पनि नेपाल सरकारले अख्तियार गरेका नीतिलाई मान्नैपर्छ। त्यो अनडयू फ्रेस हुन्छ भन्ने मैले अपेक्षा पनि गरेको छैन्। सरकारका नीतिलाई सहयोग गर्नेमा म पुर्णरूपमा कटिबद्द छु र गर्छु पनि। बाँकी रह्यो कुनै अनुसन्धानलाई नचाहिदो प्रभाव पार्ने, दख्खल पार्ने प्रकारका कुरालाई जोगाउने कुरा हुँदैन्। विगतमा आफ्नो क्षमतामा भएका कुरा हुँदा पनि गरिएको थिएन। संगठन प्रमुखको हैसियतले स्पष्ट दिशाबोध छ।
तल्लो दर्जामा रहेर १०-१२ वर्षदेखि काम गरिरहेकाहरूको बढुवा हुन सकेको छैन। त्यस्ता प्रहरीहरूलाई केही गर्ने योजना बनाउनु भएको छ? सबैभन्दा बढी योजना चाहिने भनेकै प्रहरी जवान र हब्लदारहरूका लागि हो, जो फिल्डमा खटिन्छन्। नेतृत्व तहमा रहेर माथिमाथिको मात्र नहेरी तल काम गर्ने ती प्रहरीमा केन्द्रित छु। किनभने बुट बजारेर परिवार नभनी दिनरात खट्ने समूह ठूलो छ, त्यसलाई मुटुमा राखेर काम गर्छु ।
आफ्ना मान्छेलाई रिझाउन बनाइएका प्रहरीका पदहरू खारेज हुन्छन्?पदहरू विवेकसम्मत हुनुपर्छ। म भर्खर आएको छु हचुवाका भरमा थपिएका पद छन् भने त्यसलाई म हेर्दैछु। प्रहरी कसरी बलियो बनाउन सकिन्छ भन्ने कुरा म गृह मन्त्रालयसँग राख्छु। स्पष्ट आधार नभएका तर सरकार र संगठनलाई भार पार्ने पदहरू हटाइन्छ। त्योसँगै जुन ७२ हजारको फोर्स छ, संरचना छ, त्यो सुहाउँदो नेतृत्व बनाउन अध्ययन गर्दैछु।
अघिल्लो पटकभन्दा यसपालिको आइजी नियुक्ति विवादमुक्त रह्यो। तर तपाईंका सहव्याजी रमेश खरेलले नियुक्तिमा असन्तुष्टि जनाउँदै राजीनामा दिनुभयो। त्यसलाई कसरी लिनुभएको छ?त्यो आ-आफ्नो इच्छा हो। जागिर खाने त इच्छा हो। यत्रो संगठन छ, कोही आउँछ जान्छ। यहाँ व्यक्तिभन्दा पनि संगठन महत्वपूर्ण हुन्छ। अरूले पनि जागिर छोडेका छन्। मानिसका आ-आफ्ना इच्छा होलान् केही अरू कुरा होलान्। मेरो नियुक्तिमा असन्तुष्टि जनाएर राजीनामा दिनुमा म कुनै तुक देख्दिनँ। अरूमा होलान् तर यसमा म कुनै आधार देख्दिनँ।
उहाँ (खरेल) ले राजीनामा नदिएको भए अझ राम्रो गर्न सकिन्थ्यो भन्ने लागेको छैन्?अझै राम्रो भन्नेसँग म सहमत छैन्। म राम्रो नै गर्छु। मलाई राम्रो गर्न त्यस्तो कोही चाहिने पनि छैन्। तर के हो भने तिक्तता राख्नुपर्ने केही पनि छैन्। नेपाल सरकारले उपयुक्त मान्छे चयन गर्यो। सरकारले हेरेको कुरामा धेरै जान चाहन्नँ तर कोही नभएर म नराम्रो हुन्छु भनेर नसोचे हुन्छ।
म व्यक्तिगत र प्रहरी प्रमुखको हैसियतले प्रहरीलाई राष्ट्र र जनताप्रति समर्पित संगठन बनाउँछु। अहिले धेरै नबोलौं, प्रहरी यस्तो हुनुपर्छ भन्ने जुन तपाईहरूको चाहाना छ, त्योअनुसारको प्रहरी बनाउँछु।
गृहमन्त्रीले विमानस्थलबाट टनका टन सुन तस्करी हुन्छ भन्नुभएको छ। सुन तस्करीको अवस्था त्यस्तै छ?यो किन भइरहेको छ? यसलाई म दुईवटा कोणले हेर्छु। एउटा पक्राउ गर्दा गर्दै सुन आउनु। अर्को सुन ल्याउँदै ल्याउँदै पक्राउ पर्नु। पक्राउ गर्दा पनि सुन आइरहनु भनेकोचाहिँ बिफलता हो।
सुन तस्करीमा हामी कहिँ न कहिँ चुकेको हुनुपर्छ। म अपराध महाशाखाको प्रमुख हुदाँ सुन तस्करीमा संलग्नलाई कमिसनको लोभ नगरी संगठित अपराधमा पहिलो पटक मुद्दा चलाएको हुँ।
अब तस्करी रोक्न हरसम्भव प्रयास गरिन्छ। प्रयास त यसअघि पनि भए होलान् अब म कठोर र निमर्मताका साथ कदम चाल्छु ।
टनका टन सुन तस्करी भइरहेको कुरा मन्त्रीज्यूबाट आएको छ। यसमा प्रहरीको ध्यान गएको छ। प्रहरीले इन्टेलिजेन्स टोली खटाएर काम सुरू गरिसकेको छ।
गोली चल्छ, गुन्डाको राज चल्दैन भन्नुहुन्थ्यो? पछिल्लो समय 'हिरो बन्न' प्रहरीले इन्काउन्टर गर्ने परिपाटी बढेको छ भन्छन् नि ?अर्काको मानवअधिकार हनन गर्ने, मनपर्दी गर्ने, समाजलाई अस्थिरता बनाउनेले मेरो राज चल्छ भन्छन् भने त्यसको राज चल्दैन। गुन्डाको राज चल्दैन, हुन त कहिले चलेको छ र?
इन्काउन्टरको सन्दर्भमा प्रहरीले क्रेडिसनल एक्सन गर्नुपर्छ। त्यो औचित्यपूर्ण हुनुपर्छ। अपराधीसँग डराउने होइन। उसलाई नियन्त्रणमा लिन कठोर बल प्रयोग गर्न पनि पछि पर्नु हुन्न। प्रहरीमाथि आइलाग्ने र जाइलाग्नेलाई प्रहरीले कारबाही गर्छ।
प्रहरीको रासनमा विवाद किन भइरहेको होला ?अहिलेदेखि होइन, पहिलेदेखि नै रासनमा विवाद छ। रासनमा विवाद आएर पैसा दिइएको हो। पैसा लिने र उठाएर मेस सञ्चालन गर्ने कुरा पनि भएको हो। यसमा अब मैले पूनरावलोकन गर्छु । अर्को कुरा टेन्डर आह्वानमा समस्या छ। यस विषयमा राष्ट्रिय तहमा नै छलफल भइसकेको छ। सबैभन्दा सस्तो टेन्डर आह्वान गर्ने छान्नुपर्दा कम गुणस्तरका सामान पनि आएको भन्ने कुरा छ ।
यस विषयमा मन्त्री, सचिवज्यूसँग छलफल गर्छु।
अन्त्यमा तपाईं र प्रहरी संगठनका लागि अबका मूख्य चुनौती के हुन्?चुनौती धेरै छन्। विगतमा भएका केही अप्रिय गतिविधि, अकल्पनीय अवस्था र नसोचिएका परिणाम आउँदा आममानिसमा प्रहरीप्रतिको आस्था र विश्वासमा ह्रास आएको छ। प्रहरीभित्र रहेका केही नैराश्यतालाई पनि पन्छाएर जानु पर्नेछ ।
अर्को अपराध अनुसन्धान एवम कस्ता कस्ता अपराधहरू आउनसक्छन्, हुन सक्छन्, के-के गतिविधि, घटना घट्नसक्छन् भन्ने कुराको उचित विश्लेषण गर्दै त्यसको सही परिणाम दिनसक्ने हुनुपर्नेछ। त्यसका लागि अब हुने प्रदेशमा प्रहरीले गर्नुपर्ने दायित्व, अरू निकायसँग गर्नु पर्ने समन्वय र प्रहरीको कमान्डको श्रृखंला र कुनै घटनालाई कसरी समाधान गर्ने कुरा छन्। हेर्दा मसिना लाग्ने तर बहुत सचेतताका साथ गर्नु पर्नेछ।
त्योसँगै यस्तो अवस्थामा अपराधीले टाउको उठाउन सक्छ, चाहे त्यो गैरसंवैधानिक होस् या आपराधिक अथवा नचाहिँदो प्रभाव पार्ने खालको गतिविधि। हामीले यी कुरालाई प्रक्षेपण गरेर समयमै त्यसको उपयूक्त योजनासहित प्रहरीको परिचालन गर्ने र अन्य निकायहरूसँग समन्वय गरेर संयुक्त रूपमा अत्यन्तै पेसागत, व्यवसायिकता र निष्ठासहित काम गर्ने वातावरण बनाउँछु। जस्तोसुके चुनौती आउँदा पनि नेपाल प्रहरीले सामना गर्न सक्छ भन्ने विश्वास दिलाउन काम गर्छु।
https://www.youtube.com/watch?v=4g0ZDSpgZ_Q&feature=youtu.be
तस्बिरहरु- नारायण महर्जन/सेतोपाटी 
