सरकारले कोरोनाभाइरस (कोभिड-१९) को परीक्षणका लागि चीनबाट खरिद गरेर ल्याएको पोर्टेबल पिसिआर मेसिन प्रभावकारी नभएपछि थन्किएकाे छ।
दैनिक १२ वटा नमूना परीक्षण गर्न पनि मुस्किल भएपछि अधिकांश प्रयोगशालाले यो मेसिनबाट परीक्षण गर्ने काम रोकेका छन्। सरकारले चीनबाट प्रति मेसिन २१ लाख खर्चेर पाँचवटा पोर्टेबल पिसिआर मेसिन ल्याएको हो।
सरकारले यो मेसिन जनकपुर, पोखरा, बुटवल, सुर्खेत र धनगढीमा वितरण गरेको छ। यो मेसिनबाट एकचोटीमा एउटा मात्र नमूनाको परीक्षण गर्न मिल्छ र त्यसको नतिजा आउन डेढ घण्टा लाग्छ।
यसरी परीक्षण गर्दा दिनमा १० वटा नमूनाको परीक्षण हुन्छ। पोर्टेबल पिसिआर मेसिनबाट परीक्षणको चाप धान्न नसक्ने प्रयोगशालामै काम गर्ने स्वास्थ्यकर्मीहरूको ठहर छ।
जनकपुरमा यो मेसिनबाट अहिलेसम्म सय वटा मात्र नमूनाको परीक्षण गरिएको छ। 'यसबाट परीक्षण गर्दा एउटा नतिजाको लागि पनि झन्डै डेढ घण्टा कुर्नुपर्छ। सयौं नमूना संकलन हुन्छन्। त्यसैले ठूलो पिसिआर मेसिन चाहिन्छ,' प्रदेश जनस्वास्थ्य प्रयोगशालाका निर्देशक रामविनय साहले भने।
साथै जनकपुरमा रहेको मेसिनको नतिजामा त्रुटी देखिएपछि केही दिनदेखि मेसिनबाट गरिने परीक्षणको काम रोकिएको छ। उक्त मेसिनमा दुईपटक नेगेटिभ देखिएको नतिजा काठमाडौंस्थित राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशालामा पोजेटिभ देखिएपछि मेसिनको गुणस्तरमाथि प्रश्न उठेको हो।
'तीन दिन भयो मेसिनबाट परीक्षण नभएको' साहले भने, 'हामी परीक्षण सुरु गर्ने वा नगर्ने भन्नेबारे छलफल गर्दैछौं।' तीन दिन यता प्रदेश-२ मा संकलित स्वाबहरू परीक्षणको लागि टेकुस्थित राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशाला नै पठाइएको छ।
साहले प्रदेशमा सयौं नमुना स्वाब संकलन भएको र त्यो एकैपटक पोर्टेबल पिसिआर मेसिनबाट परीक्षण गर्न नसकिने बताए। बुटवलमा भएको पोर्टेबल पिसिआर मेसिनमा पनि एकहप्तादेखि परीक्षण गरिएको छैन।
अहिले भैरहवास्थित प्रयोगशालामा रहेको ठूलो आरटी पिसिआर मेसिनबाटै परीक्षण भइरहेको प्रयोगशालाका निमित्त प्रमुख डा. राजेन्द्रकुमार गिरीले बताए। बुटवलमा पोर्टेबल मेसिनले परीक्षणको चाप नधानेपछि सरकारले आरटी पिसिआर मेसिन जडान गरेको छ।
अहिले उक्त मेसिनबाट दैनिक ४० जनाको परीक्षण भइरहेको छ। प्रयोगशालाको क्षमता दैनिक ९४ वटा भएपनि किटको अभावले दैनिक ४० वटा मात्र परीक्षण भएको छ।
प्रमुख गिरीका अनुसार अहिले प्रयोगशालाले कुनै बेला एक दुई वटा नमूनाको परीक्षण गर्नुपर्दा मात्र पोर्टेबल पिसिआर मेसिनको प्रयोग गरेको छ। सुर्खेतमा पनि आजै आरटी पिसिआर मेसिन जडान गरिएसँगै प्रयोगशालाले पोर्टेबल पिसिआर मेसिनबाट गरिने परीक्षण रोक्ने तयारी गरेको छ।
अहिलेसम्म पोर्टेबल मेसिनबाट २ सयको परीक्षण भएको प्रादेशिक अस्पताल सुर्खेतका निर्देशक डम्बर खड्काले जानकारी दिए। 'आजबाट ठूलो पिसिआर मेसिनबाट परीक्षण गर्ने तयारी छ। सानो पोर्टेबल पिसिआर प्रयोग गर्दैनौं,' उनले भने।
पोखरामा भएको पोर्टेबल पिसिआर भने प्रयोग नै भइरहेको प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशानलयका निर्देशक विनोद विन्दु शर्माले बताए। उनका अनुसार प्रयोगशालाले दुबै पिसिआर मेसिन प्रयोग गरिरहेको छ।
सरकारले सुरुमा पोखरामा पोर्टेबल पिसिआर मेसिन पठाएको थियो र पछि आरटी पिसिआर मेसिन पनि सञ्चानलमा ल्यायो। 'हामीले दुबै मेसिनबाट परीक्षण गरिरहेका छौं। पोर्टेबल पिसिआरलाई क्रस चेकको लागि प्रयोग गरिरहेका छौं,' शर्माले भने।
धनगढीमा पनि गत चैत २९ गतेदेखि पोर्टेबल पिसिआर प्रयोग नभइ थन्किएको छ। त्यहाँ पनि ठूलो आरटी पिसिआर मेसिनबाट परीक्षण गरिएको छ। प्रयोगशालाका अनुसार अहिले धनगढीमा दैनिक ३० वटाको परीक्षण भइरहेको छ।
अहिले चीनबाट ल्याएको पाँचवटै पोर्टेबल पिसिआर मेसिन प्रयोगविहीन जस्तै बनेको छ। सरकारले यो मेसिन ल्याउनुपूर्व देशमै भएका आरटी पिसिआरलाई प्रयोगमा ल्याउनुपर्ने विज्ञहरूको तर्क छ।
'अहिले यति धेरै आरटी पिसिआर मेसिनहरू सञ्चालनमा आयो। सरकारले पहिले नै यसको खोजी गर्नुपर्थ्यो' प्रयोगशालामै काम गर्ने एक स्वास्थ्यकर्मीले भने, 'सरकारले मास टेस्टिङमा जाने भनेपछि पोर्टेबल मेसिन काम लाग्दैन भन्ने थाहा पाउनुपर्ने हो नि।'
उनका अनुसार यो पोर्टेबल मेसिनको अर्को वेफाइदा पनि छ। यो मेसिन जुन कम्पनीको हो यसमा प्रयोग हुने किट पनि त्यहीँ कम्पनीको हुनुपर्छ। सरकारले यो मेसिन 'सानस्योर बायोटेक' कम्पनीबाट खरिद गरेको हो।
'अहिले हामीले गर्ने आरटी पिसिआर मेसिनमा चारवटा कम्पनीको किट प्रयोग गर्यौं तर पोर्टेबलमा त्यहीँ कम्पनीको किट चाहिन्छ' ती स्वास्थ्यकर्मीले भने, 'कोरोनाभाइरसपछि यो मेसिन अरू भाइरस परीक्षणको लागि पनि काम लाग्दैन।'
