विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत बुद्धजन्मस्थल लुम्बिनीको मायादेवी मन्दिर जाने गेट नं ५ नजिक फोहोरको दुर्गन्ध छ।
लुम्बिनी पुग्ने जो–कोहीले एकपटक त्यहाँ पुग्नैपर्ने हुन्छ, तर व्यवस्थापनप्रति सरोकारवालाको ध्यान नपुगेको स्थानीयवासीको आरोप छ।
'महिलवार, पर्सा र मोगलहालगायत मुख्य चोक र तेलार नदीमा फालिएका फोहोर सडेर लुम्बिनी दुर्गन्धित र कुरूप देखिएको छ', स्थानीय व्यापारी बबिन बरइले भने, 'पर्यटकीयस्थल सफा, सुन्दर र आकर्षक हुनुपर्नेमा त्यसो हुनसकेको छैन।'
लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिकाले फोहोर व्यस्थापन गर्न नसक्दा लुम्बिनी दुर्गन्धित बनेको बरइले बताए। बजारभरिका फोहोर सडकपेटी र लुम्बिनी विकास कोषको पर्खालभित्र फालिँदैछन्, तर सरोकारवालाले ध्यान नदिएको उनको गुनासो छ।
लुम्बिनी विकास कोषको मुख्य गेट (गेट नं ५) महिलवार चोकस्थित सडकपेटी र ट्याक्सी बिसौनी वरपर फोहोरको थुप्रो छ।
बुद्ध दर्शन तथा शान्तिपूर्ण विश्रामका लागि लुम्बिनी पुगेका जापानी पर्यटक केङ्गो नोगुचीले नाक खुम्च्याउँदै भने, 'फोहोरको दुर्गन्धले पर्यटक–पाहुनालाई लुम्बिनीमा बस्ने र घुम्ने वातावरण बिगारेको छ।'
लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिका र लुम्बिनी विकास कोष समेतले फोहोर व्यवस्थापन र सरसफाइका लागि बर्सेनि लाखौं खर्च गर्ने गरेको भए पनि सार्थकता नभएको सञ्चारकर्मी दिनेश लोधले बताए।
उनले भने, 'पर्यटकले फोहोरको फोटो खिच्दा हामी लाजले भुतुक्कै हुन्छौं, तर सरोकारवालालाई चासो छैन।'
'लुम्बिनी विकास कोष वरिपरिको सडकपेटी र महिलवार, पर्सालगायत चोक फोहोर थुपार्ने ठाउँजस्तै बनेको छ', स्थानीय सञ्चारकर्मी लोधले भने, 'वर्षातको समयमा त फोहोर सडेर दुर्गन्धले बस्न र हिँड्नसक्ने अवस्था हुँदैन', फोहोरमैलाको शिघ्र व्यवस्थापनका लागि सम्बन्धित सरोकारवालालाई उनको आग्रह छ।
'जथाभावी फालिने फोहोरमैलाका कारण त्यस क्षेत्रमा लामखुट्टेको प्रभाव बढी हुनुका साथै डेंगीलगायत अनेकौं रोगले समेत आक्रमण गर्न सक्ने खतरा छ', लुम्बिनी पर्यटन व्यवसायी सङ्घका अध्यक्ष हुसेनी लोधले भने, 'फोहोर व्यवस्थापन नहुँदा लङ्कापुरस्थित तेलार नदीको छठघाटमा बर्सेनि हुँदै आएको पूजासमेत प्रभावित हुने खतरा छ।'
लुम्बिनीलाई सुन्दर, स्वच्छ र सफा राख्न अन्तर्राष्ट्रिय संस्था डब्लुडब्लुएफ, युनेस्को, एडिबी र विश्व बैंक लगायतका संघसंस्था लुम्बिनीमा लामो समयदेखि कार्यरत छन्।
स्थानीयस्तरमा लुम्बिनी सरसफाइ व्यवस्थापन समिति र ग्रीन युथ फ लुम्बिनी लगायतका सङ्घसंस्था पनि लुम्बिनीको सरसफाइ र फोहोर व्यवस्थापनका लागि सक्रिय छन्।
लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिका रूपन्देहहीले सरसफाइ र फोहोर व्यवस्थापनका लागि यस आर्थिक वर्ष २०७८/७९ मा रु ८० लाख बजेट विनियोजन गरेको छ। दसैंअघि बसेको नगरपालिकाको बोर्ड बैठकमा यहाँको सरसफाइ र फोहोर व्यवस्थानबारे प्रस्ताव ल्याइए पनि सफल हुन नसकेको वडा नं ६ का वडाध्यक्ष नैमुल हक मुसलमानले बताए।
नगरपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत भोपेन्द्रप्रसाद पाण्डेले भने, 'फोहोर व्यवस्थापनका लागि ल्याइएको प्रस्तावमा बोर्ड बैठकबाट सहमति हुन नसके पनि नगरपालिकाले तत्काल फोहोरमैला व्यवस्थापन कार्य अघि बढाउने कार्ययोजना छ।'
उनले छठपछि जसरी पनि त्यहाँको फोहोर हटाइने बताए।
