सेयर बजार अहिले लगभग १८ महिनायताकै न्यून विन्दुमा आइपुगेको छ। बजार घटेकोमा लगानीकर्ताहरू आन्दोलनमा छन्।
यो खबरका कारण बजारमा प्रवेश नगरेका वा अन्यलाई लाग्न सक्छ- अहिले बजारमा पस्नु उपयुक्त समय होइन कि?
बजारमा एउटा भनाइ छ- जब अरू लगानीकर्ता डराउँछन्, तब तपाईं बजारमा प्रवेश गर्नुहोस् वा सेयर किनेर बढाउनुहोस्। र जब अरू लगानीकर्ताहरू लोभिइरहेका हुन्छन् तपाईं डराउन थाल्नुहोस् र सेयर बेच्नुहोस्।
त्यसैले सेयर किन्ने सही समय यही हो।
बजार धेरै घट्दा लगानीकर्ताहरू डराउँछन्। यो बेला नवप्रवेशी लगानीकर्ताका भने बजार पस्ने उपयुक्त अवसर हुन्छ।
बजारमा भित्रिँदा के कस्ता कम्पनी छान्ने त?
धेरै लगानीकर्ता तथा सेयर विश्लेषकहरूलाई सोध्ने हो भने उनीहरूको जवाफ एउटै हुन्छ- अहिले आँखा चिम्लिएर जुन कम्पनीको सेयर किने पनि हुन्छ।
यस्तो भनाइ आउनुको मुख्य कारण के भने, हाम्रो नेपाली सेयर बजारमा एउटा प्रवृत्ति देखिँदै आएको छ- बजार बढ्दा सोलोडोलो रूपमा लगभग ९० प्रतिशतभन्दा धेरै कम्पनीको मूल्य बढ्न थाल्छ। घट्दा पनि यही प्रवृत्ति देखिन्छ। अर्थात् बढ्दा सबैजसो कम्पनीको सेयर भाउ बढ्ने, घट्दा सबैजसोको घट्ने।
यद्यपि सही कम्पनी छनोट गर्न जान्ने हो भने बजार बढ्दा त लाभ हुन्छ नै, घट्दा पनि जोखिम कम हुन्छ।
त्यस्ता कम्पनी कसरी छान्ने त?
कतिपयले यस्तो बेला प्राविधिक विश्लेषणहरूको पनि साथ लिन्छन्। यस्तो विश्लेषणमा मनोवैज्ञानिक अवस्था बढी चित्रित हुन्छ। भन्नाले, बजार बढेका बेला थप बढ्न सक्ने र घटेका बेला अझै कम हुन सक्ने प्रक्षेपण हुन्छ।
त्यसैले यस्तो प्राविधिक विश्लेषणले बजार उच्च विन्दुमा हुँदा वा अत्तालिएर बिक्री बढेको समयमा सही चित्रण नहुन सक्छ। यस्तो बेला कम्पनीहरूको आधारभूत पक्ष (फन्डामेन्टल्स) लाई नै जोड दिनु पर्छ।
कुनै पनि कम्पनीको सेयर किन्दा उक्त कम्पनीको मुख्यतः तीन/चार पक्ष याद गर्नुपर्छ। कम्पनीको साख, भविष्यमा रहेका त्यसका सम्भावना पनि विश्लेषणका माध्यम हुन्। तर यी अमूर्त हुने भएकाले कम्पनीको उपलब्ध तथ्यांककै आधारमा वास्तविक विश्लेषण गर्नुपर्छ।
विश्वभर नै सेयर बजारमा लगानी गर्दा कम्पनीको नाफा वृद्धिदर, लाभांश वितरण अवस्था, प्रतिसेयरमा भइरहेको कमाइ, प्रतिसेयर बराबरको सम्पत्ति मूल्य लगायत हेरिन्छ। कम्पनीको प्रतिसेयरमा भइरहेको कमाइलाई कम्पनीहरूले वित्तीय विवरणमा 'प्रतिसेयर आम्दानी' भनेर पनि जनाएका हुन्छन्। अर्थात् कम्पनीको कमाइ प्रतिकित्ता सेयरमा भाग लगाउँदा कति हुन्छ भन्ने यसले देखाउँछ। त्यसैले यस्तो आम्दानी जति धेरै भयो त्यति राम्रो हो। यसबाट एउटै समूह वा फरक समूहका कम्पनीहरूको तुलना गर्न समेत सकिन्छ।
हेर्नुपर्ने अर्को सूचक हो मूल्य आम्दानी अनुपात।
यसलाई अंग्रेजीमा पिई-रेसियो भनिन्छ। यसले कम्पनीले कमाएको एक रूपैयाँलाई हामी लगानीकर्ताहरूले कति रूपैयाँ तिरेर किनिरहेका छौं भनेर देखाउँछ। यस्तो अनुपात २० देखि ३० गुणासम्म भए ठीक मानिन्छ। मानौं, कम्पनीको एक रूपैयाँलाई लगानीकर्ताले तिरिरहेको मूल्य बीसदेखि ३० रूपैयाँ छ भने यो ठीकै भयो।
योभन्दा बढी गुणा भए लगानीकर्ताहरूले कम्पनीको एक रूपैयाँ कमाइलाई निकै महँगो पैसा तिरिरहेका छन् भन्ने बुझिन्छ। बीसभन्दा कम भएमा चाहिँ कम्पनीमै कुनै खराबी भएर लगानीकर्ताले कम मूल्य तिर्न खोजिरहेका छन् कि भन्ने हुन्छ। तर कहिलेकाहीँ लगानीकर्ताहरू अत्तालिएको अवस्थामा समेत यस्तो अनुपात निकै घट्न सक्छ। त्यसैले मूल्य आम्दानी अनुपात विश्लेषणको एउटा आधार भए पनि यसमा पूरै भर गरेर मात्र निर्णय गर्न सही हुँदैन।
त्यस्तै तेस्रो सूचक हो कम्पनीको प्रतिसेयर कुल सम्पत्ति।
कम्पनीको 'प्रतिसेयर नेटवर्थ' ले उसको एक कित्ता सेयर बराबर कुल सम्पत्ति कति छ भनेर देखाउँछ। अर्थात् आजको दिनमा कम्पनी नै बेच्नुपर्यो भने त्यसको सेयर प्रतिकित्ता कति रूपैयाँमा बिक्री हुन सक्छ भन्ने मूल्यांकन यसले दिन्छ।
यस्तो सेयर मूल्य पनि जति बढी भयो उति राम्रो हुने नै भयो। त्यसैले नेटवर्थ धेरै भएको कम्पनी छान्नु राम्रो हुन्छ। प्रतिसेयर नेटवर्थलाई उक्त कम्पनीको बजारमा कारोबार भइरहेको सेयर मूल्यसँग पनि तुलना गरेर हेर्न सकिन्छ।
पहिलो पटक सेयर जारी गरेर सूचीकरणका लागि जाँदा कम्पनीको नेटवर्थकै आधारमा पहिलो कारोबार मूल्य दिने चलन छ। यस्तोमा नेप्सेले कम्पनीको नेटवर्थको तीन गुणासम्म मूल्य दिन्छ। त्यस्तै प्रिमियम मूल्य थपेर आइपिओ जारी गर्न चाहने कम्पनीलाई धितोपत्र बोर्डले नेटवर्थको दोब्बरसम्म बिक्री मूल्य तोक्न दिन्छ।
त्यसैले कुनै पनि कम्पनीको प्रतिसेयर नेटवर्थभन्दा सेयर भाउ दुईदेखि तीन गुणा पनि पुगेको छैन भने, त्यो कम्पनीको सेयरमा अहिले लगानी गर्नु निकै राम्रो हुन्छ। तर नेटवर्थको दुईदेखि तीन गुणासम्म मूल्य कायम हुँदा मात्र कम्पनी राम्रो भनेर निश्चित भएर व्याख्या गरिनु हुँदैन। किनभने नेटवर्थभन्दा धेरै नै उच्च सेयर मूल्यका कम्पनीमा जोखिमको मात्रा पनि बढ्दै गएको हुन्छ।
अहिले धेरै सूचीकृत संस्थाहरूको मूल्य एक डेढ वर्षयताकै न्यून विन्दुमा आइपुगेको छ। पहिले महँगो मूल्य भएका कम्पनीका सेयर भाउ आधाजस्तै कम भएको छ।
तुलनात्मक रूपमा सन्तुलित र कम जोखिमका मानिने वाणिज्य बैंकहरूको सेयर भाउ ओरालो लागेको छ। अधिकांश बैंकहरूको सेयर मूल्य प्रतिकित्ता दुई सय रूपैयाँ आसपास छ।
त्यस्तै बजार बढेका बेला प्रतिकित्ता सधैं हजार रूपैयाँमाथि हुने भनिएका कतिपय लघुवित्त र बीमा कम्पनी लगायतको मूल्य पनि कम भएको छ।
आज हामीले यहाँ सूचीकृत वाणिज्य बैंकहरू र लघुवित्तहरूका पछिल्लो लाभांशदर, प्रतिसेयर आम्दानी, मूल्य आम्दानी अनुपात, प्रतिसेयर नेटवर्थको तथ्यांक एकीकृत गरेर राखेका छौं।
यसैको आधारमा तपाईंहरू लगानी रणनीति बनाउन सक्नु हुन्छ।
.JPG)
